اسلب فولادی یا تختال چیست؟ کاربرد و مزایای آن
به طور کلی ماده اولیه برای تولید محصولات فولادی و تخت مانند ورق گرم، اسیدشویی و ...اسلب یا تختال می باشد. در واقع تختال یک محصول میان خطی و نیمه خطی است که با فرایند نورد شمش یا ریخته گری ساخته می شود. البته شمش ها به صورت مستطیلی ساخته می شوند. جنس اسلب ها به طور معمول از فولاد کربنی می باشد.
لازم به ذکر است اسلب ها
انواع مختلفی دارند که برخی از آن ها از جنس فولاد ضد زنگ نیز می باشند. مهم ترین
آن ها از جنس فلزهایی از جمله آهن، کروم، منگنز، مولبیدن، سیلیسیوم و ...می باشند.
همچنین شناسایی اسلب ها به وسیله کدهایی که در قسمت انتهایی آن ها حک می شوند، امکان
پذیر است.
تولید
کنندگان این محصول نیز سه کارخانه اصلی در کشور می باشند که شامل فولاد مبارکه
اصفهان، فولاد هرمزگان و فولاد خوزستان هستند. جالب است بدانید مجموعه فولاد
هرمزگان به طور مرتب این محصول را به کشورهای جنوب شرق آسیا از جمله تایوان،
تایلند و هند صادر می نماید. حتی در برخی از آمار ها آورده شده است که اسلب به
کشورهای اروپایی و برزیل نیز صادر شده است. مطابق با آمار دریافتی، صادرات تختال
حدود 40 درصد در سال جاری افزایش یافته است.
معرفی اسلب یا تختال
اولین مشخصه تختال، روند
تولید آن می باشد که از شمش فولادی می باشد. از خصوصیات اصلی آن می توان به داشتن
سطح مقطع مستطیلی آن اشاره کرد. این محصولات عرض کمی دارند. عرض در نظر گرفته شده
برای آن ها بین 650 تا 2000 میلی متر می باشد. از لحاظ ضخامت، اسلب های فولادی
ضخامتی در حدود 200 تا 250 میلی متر دارند.
ساخت تختال در برخی
موارد با فولاد کربن و در برخی موارد به وسیله فولاد ضد زنگ می باشد. لازم به ذکر
است اگر فولاد کربن درصد کمی داشته باشد، خود خاصیت ضد زنگ بودن را به آن می
افزاید. همچنین برای تولید ورق گرم یا ورق سیاه که از جمله نخستین و مهم ترین ورق
های فولادی به شمار می آید، از اسلب های فولادی استفاده می کنند. کیفیت این
محصولات به طور قطع با استفاده از دستگاه ها و روش های پیشرفته افزایش پیدا می
کند.
بسته به نوع دستگاه و
کارشناسان تولید هر کارخانه تختال به سه روش کوره الکتریکی، کوره القایی و کوره
بلند تولید می شود که از جمله قدیمی ترین روش ها کوره بلند می باشد. با وجود این
توضیحات می توان گفت قیمت اسلب فولادی بر سایر ورق های فولادی که به وسیله این
ماده تولید می شوند، تأثیر دارد. البته نرخ تختال به تنهایی به عوامل دیگری نیز
وابسته است که از جمله آن می توان به میزان عرضه و تقاضا، نرخ شمش فولادی، نوسانات
ارزی، میزان استخراج سنگ آهن و ... اشاره کرد.
همچنین فرآیند تولید این
محصول روش های مختلفی داشته که اصلی ترین روش مورد استفاده در کشور ما با استفاده
از کوره بلند می باشد. روش ها و استانداردهای تولید هر کارخانه تأثیر به سزایی در
نرخ نهایی محصول دارند و سبب تغییر در کیفیت نهایی ماده نیز خواهند شد.
ابعاد استاندارد تختال فولادی
همان طور که پیش تر
توضیح دادیم، عرض در نظر گرفته شده برای تختال بین 650 تا 2000 میلی متر می باشد. البته
در مواردی ممکن است آن ها را با عرض های 250 میلی متری و 4 تا 12 متر هم تولید
کرد. همچنین چرخه خرید و فروش اسلب فولادی به صورت سالیانه در حدود 20 میلیون تن
می باشد.
کاربردهای اسلب فولادی
محصولات پیش ساخته فولادی شامل قطعاتی مانند تختال، شمش، بیلت و بلوم می باشند که کاربرد ویژه ای در ساخت مقاطع فولادی نظیر تیر آهن هاش، لوله، ورق و میلگرد دارد. لازم به ذکر است تولید انواع محصولات تخت فولادی مانند کویل، ورق تیرآهن، لوله و در کل فلزاتی که در صنعت ماشین آلات کاربرد دارند، به وسیله اسلب انجام می شود.
در تولید ورق های فولادی
نیز از تختال استفاده می کنند، اما فرآیند مشخصی دارد که در آن اسلب ها تا دمای
کنترل شده ای حرارت داده می شوند و سپس با ایجاد فشار بر روی آن ها توسط غلتک ها،
نورد می شوند. پس از فرآیند نورد مانند دیگر محصولات ضخامت آن ها به تدریج کم می
شود. محصول نهایی که از این پروسه به دست می آید همان ورق گرم یا سیاه است که خود
برای آماده شدن جهت تولید دیگر ورق ها اسیدشویی می شود.
محصولات گرم پس از تولید
و قرار گرفتن در مجاورت هوای آزاد لایه ای اکسید آهن بر سطح آن ها تشکیل می شود.
برای از بین بردن این لایه و سایر آلودگی ها، این محصولات را اسیدشویی می کنند. به
صورتی که آن ها را در حوضچه های مخصوص حاوی اسید مخصوص قرار داده تا سطح آن ها
پاکسازی شود.
لازم به ذکر است در صورت
انجام نشدن فرآیند اسیدشویی، ورق های مورد نظر قابلیت نورد سرد را ندارند؛ زیرا
غلتک های سرد با نورد کردن شیت های سیاه به علت داشتن سطح زبر و کدر از بین رفته و
آسیب می بینند. پس انجام فرآیند اسیدشویی برای تولید محصولات سرد و پوشش دار
عملیاتی الزامی می باشد. با وجود این توضیحات می توان گفت قیمت ورق اسیدشویی بر
اساس نرخ اسلب فولادی و محصولات گرم می باشد. این ورق ها علاوه بر داشتن خواص فولاد
سیاه، از سطحی تمیز، شفاف و عاری از هر گونه آلودگی و لایه های اکسید آهن برخوردار
می باشند.
ویژگی های مهم تختال یا اسلب
تولید یک تختال فولادی
علاوه بر تولید با استفاده از روش های به روز و دستگاه های پیشرفته، با ویژگی های
مهمی همراه است که برخی از آن ها عبارت اند از:
- داشتن سطحی صاف و صیقلی و فاقد پوسته
- فاقد از هر گونه عیوب ظاهری و سطحی و همچنین
داخلی
- بدون هیچ گونه ترک
- بدون هیچ حفره انقباضی بر روی سطح خود
- اثری از جوش و باقی مانده های جوشکاری بر روی آن
ها وجود ندارد
- لایه ای ضد زنگ بر روی آن ها ایجاد می شود که بهتر
است این لایه در هر دو طرف اسلب ها کشیده شده باشند.
مزایای اسلب فولادی
مزیت بزرگ اسلب ها،
استفاده از آن ها به عنوان ماده اولیه در تولید محصولات فولادی و زیر مجموعه های
آن ها است که امروزه در اکثر صنایع مهم کاربرد دارند. همچنین برخی از این ورق ها
نه تنها در صنایع مهم بلکه در زندگی روزمره ما استفاده می شوند. به طور مثال فولاد
قلع اندود که نوعی فلز پوشش دار به شمار می آید و از طریق پوشش دهی ورق های روغنی
یا اسیدشویی تولید می شود، در بسته بندی مواد غذایی مانند قوطی کنسرو، روغن، اسپری
و ... به کار می رود.
همان طور که می بینید
این محصولات کاربرد زیادی در زندگی روزمره ما دارند؛ در نتیجه می توان گفت قیمت ورق قلع اندود تأثیر به سزایی در صنعت بسته بندی و سایر صنایعی که در آن به کار
برده می شود، داشته و باید کیفیت خوبی را نیز برای آن در نظر بگیرند. تولید قطعات آهنی نیز با استفاده
از اسلب انجام می شود، اما مهم ترین کاربرد آن ها در استفاده برای ورق های فولادی
می باشد. همچنین در صورت رعایت استانداردها و بالاتر رفتن کیفیت ممکن است بتوان در
بحث صادرات نیز از آن ها استفاده کرد.
گریدهای اصلی اسلب
اسلب نیز مانند سایر
محصولات فولادی از جمله ورق های سیاه، روغنی، گالوانیزه و ... دارای گریدهای
مختلفی می باشد. دو نوع از معروف ترین گریدهای این فلز شامل sp5 و sp3 می باشند که
مطابق با یک استاندارد روسی به نام GOST380
تولید می شوند. این دو گرید تفاوت هایی با یک دیگر دارند؛ به طور مثال اسلب نوع sp3 خاصیت چقرمگی یا چکش خواری بیشتری
در مقایسه با گرید نوع sp5 داشته و در نتیجه قیمت آن نیز بالاتر است.
از
سوی دیگر میزان وجود عناصر آلیاژی مختلف در اسلب نوع sp5 بیشتر می باشد.
از نظر کاربرد نیز گرید sp3 بیشتر در ساخت مصالح ساختمانی از جمله ناودانی، نبشی و میلگرد با
سایز کوچک به کار می رود؛ در صورتی که تختال با گرید sp5 در تولید کلاف
های فولادی و میلگرد تا سایز 25 به کار گرفته می شود.
در
نتیجه قیمت تختال با گرید sp5، کیفیت، میزان تمیزی سطح و ... آن تأثیر زیادی بر قیمت ورق سیاه و
کلاف گرم دارد؛ زیرا این محصول به صورت مستقیم از اسلب تولید شده و نخستین ورق
فولادی است که از طریق آن سایر محصولات نیز تولید می شوند. فرآیند تولید آن به
صورتی است که اسلب یا تختال در کوره های مخصوص قرار گرفته و سپس از طریق غلتک های
نورد گرم در دمای بسیار بالا ضخامت آن ها کاهش می یابد.
به طور معمول این محصولات به علت تولید از طریق فرآیند نورد گرم سطحی زبر و مات داشته و از نظر ضخامت نیز معمولاً با ضخامت های بالا در موارد عظیم و صنعتی به کار گرفته می شوند. این محصول نیز گریدهای مختلف داشته که از مهم ترین آن ها می توان به ST37 و ST52 اشاره کرد.
حتما بخوانید:ورق سیاه چیست
مراحل تولید اسلب یا تختال
روش تولید اسلب به این
صورت است که پس از فرآیند نورد گرم با دمای 972 درجه سانتی گراد، ورق ها با کمک
مشعل های مخصوص یا به صورت دستی کاملاً تمیز می شوند و مجدداً درون کوره های مخصوص
با دمای 1250 درجه تحت فشار قرار می گیرند. سپس به صورت خودکار بر روی غلتک هایی
قرار گرفته و با آب سرد خنک می گردند. این روش باعث تولید تختال های با کیفیت و
بدون هیچ گونه خراش بر روی آن ها خواهد شد. در نهایت با راه های مختلف پردازش شده
و برای ساخت دیگر محصولات استفاده می شوند.
روش های تولید اسلب
تولید این محصولات در هر
کارخانه معمولاً روش مشابهی دارد، اما از نظر ظاهری محصول نهایی شکلی متفاوت خواهد
شد. در ادامه سه روش کلی که برای تولید اسلب فولادی وجود دارد را شرح خواهیم داد.
روش کوره بلند یا کنورتور
قدیمی ترین روش برای
تولید تختال استفاده از کنورتور می باشد. این روش مستلزم استفاده از ذغال سنگ می
باشد و به این علت که در کشور ما معادن ذغال سنگ فراوانی وجود دارد، این روش با
وجود سنتی بودن خود، کاربرد و محبوبیت زیادی پیدا کرده است.
فرآیند تولید به وسیله
این روش به این صورت است که سنگ آهن را با استفاده از کک و آهن در داخل کوره مواد
مذاب قرار می دهیم. پس از ذوب ناخالصی های آن گرفته شده و مواد به دست آمده را با
اضافه کردن اکسیژن، ریخته گری مداوم و ریختن مواد مذاب در داخل قالب شکل می دهیم.
روند خنک کردن آن ها نیز با پاشش آب سرد و قرار دادن شمش های منجمد بر روی تختال
ها صورت می گیرد.
روند تولید اسلب به وسیله کوره
الکتریکی
روش کوره الکتریکی با
استفاده از ذوب فولاد در کوره ها انجام می شود که می توان به صورت مواد اولیه به
دست آمده از آهن قراضه یا فولاد از آن ها استفاده کرد. به دلیل این که در سال های
اخیر با کمبود قراضه مواجه هستیم، از آهن اسفنجی در تولید آن ها استفاده می کنند.
در روش تولید این محصول
باید آهن را به همراه آهک، بنتونیت، کک و سایر افزدونی ها از بالای کوره به داخل
آن ریخت. پس از ذوب کردن و همگن سازی مواد باید آن ها را در قالب های مسی ریخت تا
محصول نهایی با شکل مد نظر به دست آید. پس از این مراحل با پاشش آب خنک یا قرار
دادن شمش منجمد شده بر روی آن ها، خنک شده و به صورت محصول نهایی در می آیند.
فرایند ساخت اسلب با استفاده
از روش کوره القایی
کمترین محبوبیت و کاربرد
در تولید اسلب های فولادی مربوط به روش کوره القایی است که دو دلیل مهم دارد.
اولین علت استفاده نکردن از این روش به سبب برق و الکترود مورد نظر می باشد که
هزینه بسیار بالایی دارد. به همین علت توسط فولاد سازان کمتر مورد استفاده قرار می
گیرد.
دلیل دیگری که برای استفاده نکردن از این فرایند مطرح شده این است که مواد افزودنی مورد استفاده در این روش بسیار گران تر از روش های دیگر هستند. به طور معمول در کشور ما از روش کوره بلند استفاده می شود.
حتما بخوانید:ورق گالوانیزه چیست
مهم ترین تولید کنندگان اسلب یا تختال فولادی در ایران
خرید و فروش در صنعت
فولاد و کاربرد متنوع آن ها سبب تولید وسیع و به سرعت محصولات فولادی شده است.
همان طور که می دانید اسلب یا تختال به دلیل این که ماده اولیه برای تولید ورق های
فولادی هستند، برای کارشناسان فولاد اهمیت فراوانی دارند. کارخانجات و مجموعه های
معتبری در کشور نیز در تولید آن ها نقش دارند که از مهم ترین آن ها در تولید تختال
می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مجتمع فولاد خوزستان
- کارخانه فولاد مبارکه اصفهان
- کارخانه فولاد هرمزگان
جمع بندی
در این مطلب چیستی اسلب
فولادی، مشخصات، فرآیند تولید و کاربردهای آن به صورت کامل توضیح داده شد. این
محصول از جمله مواد اولیه تولید بسیاری از مصالح و ورق های فولادی بوده و از این
رو کیفیت نهایی و گریدی که دارد، تأثیر به سزایی در صنایع مختلف دارد. بیشترین
متقاضیان برای خرید این محصول مربوط به کارخانجات تولید کننده مصالح ساختمانی و کلاف
های فولادی به خصوص ورق سیاه می باشند. مجموعه آهن اینفو مرجع تخصصی تأمین و قیمت
گذاری ورق های فولادی در کشور به شمار می آید و پیش از خرید هر محصول می توانید از
مشاوره فنی کارشناسان این شرکت بهره ببرید.