همان طور که می دانید امروزه آهن و آلیاژهای آن یعنی محصولات فولادی و چدنی نقش مهمی را در صنایع ایفا می کنند. ماده اولیه برای تولید تمامی مقاطع فولادی و آهنی، سنگ آهن استخراج شده از معادن می باشد، اما بهتر است بدانید این ماده پس از استخراج دارای ناخالصی های فراوان بوده و نیاز به فراوری و جداسازی ناخالصی ها دارد.

در جهت جداسازی ناخالصی ها با استفاده از روش احیا مستقیم یا کوره بلند، آهن به صورت پودری و سپس به شکل آهن اسفنجی یا بریکت تولید می شود. در این مطلب به بررسی معرفی 5 تولید کننده برتر آهن اسفنجی در جهان پرداخته ایم. این 5 تولید کننده شامل هند، ایران، روسیه، عربستان و مصر هستند.

با این وجود بهتر است بدانید سایر تولید کنندگان برتر آهن اسفنجی در جهان پس از این 5 مورد، شامل مکزیک، آمریکا، امارات متحده عربی و الجزیره در سال 2022 برآورد شده اند. در این سال روسیه ۷ میلیون و ۷۰۰ هزار تن، عربستان ۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تن، مصر ۶ میلیون تن، مکزیک ۵ میلیون و ۸۰۰ هزار تن، آمریکا ۵ میلیون تن، امارات ۳ میلیون و ۴۰۰ هزار تن و الجزیره ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار تن آهن اسفنجی تولید کردند.

وارد کنندگان و صادرکنندگان این ماده نیز بر اساس رتبه های جهانی به ترتیب شامل کشورهای روسیه، عربستان سعودی، عمان و ایتالیا هستند. در انتها به بررسی روند صادراتی این کشور ها برای آهن اسفنجی پرداخته ایم. لازم به ذکر است کل تولید آهن اسفنجی جهان در سال گذشته میلادی از یک میلیارد و ۳۰۱ میلیون تن فراتر رفت.

هند؛ بزرگ ترین تولید کننده آهن اسفنجی

بزرگ ترین و مهم ترین تولید کننده آهن اسفنجی و به طبع از آن فولاد در جهان، به صورت میانگین و در سال های 2010 تا 2019 کشور هند برآورد شده است. این کشور حدود 27 درصد کل آهن اسفنجی مورد نیاز جهان را تولید کرده است. به نوعی دیگر می توان گفت میانگین تولید آهن اسفنجی کشور هند در سال های 2010 تا 2019 حدود 33 میلیون و 470 هزار تن برآورد شده است.

همچنین بر اساس آمار ها و گزارشات تولید آهن اسفنجی کشور هند در سال 2022 حدود 20 درصد رشد داشته و به 42 میلیون و 300 هزار تن آهن اسفنجی افزایش یافته است. با این وجود می توان گفت قیمت آهن در این کشور تأثیر بسیار زیادی در نرخ مقاطع و محصولات فولادی در سایر کشور ها دارد؛ زیرا این محصولات از طریق سنگ آهن و تولید آهن اسفنجی به وجود می آیند. با این حال بهتر است بدانید نوسانات ارز جهانی، نرخ شمش های وارداتی و صادراتی، میزان خلوص سنگ آهن و روش های تولید آهن در این موضوع اثرگذار است.

ایران؛ دومین تولید کننده آهن اسفنجی

بر اساس گزارش تحقیقاتی بازار آهن اسفنجی در سال 2023 که بنا بر مناطق، صنایع متالورژی، فولاد، احیا مستقیم گاز و ذغال سنگ می باشد، ایران دومین کشور بزرگ تولید کننده آهن اسفنجی در جهان شناخته می شود. کشور عزیزمان با میانگین تولید 16 میلیون و 600 هزار تنی آهن اسفنجی در طی سال های 2010 تا 2019، سهم 20 درصدی از تولید را به خود اختصاص داد. این در صورتی است که سایر تولید کنندگان این ماده پس از هند و ایران، سهم 7 درصدی دارند.

بنابراین گزارش، ایران در سال گذشته میلادی، در واقع از 11 دی 1400 تا 10 دی سال 1401، حدود ۳۲ میلیون و ۹۰۰ هزار تن آهن اسفنجی تولید کرده است. از این میزان تولید مجتمع فولاد مبارکه واقع در استان اصفهان، 6 مدول و 2 مگامدول احیا مستقیم، فولاد هرمزگان 2 مدول احیا مستقیم، مدول‌ های احیا مستقیم فولاد سبا و شرکت فولاد سفید دشت حدود 10 میلیون و 597 هزار تن آهن اسفنجی را تولید کرده و از این رو سهم 2/32 درصدی تولیدات این ماده در کل جهان را به کشور اختصاص داده اند.

به نقل از معاون بهره برداری شرکت فولاد مبارکه، یکی از دلایلی که سبب افزایش تولید آهن اسفنجی این مجموعه شده است، افزایش ظرفیت در جهت بهینه سازی بخش های ریفورمر و فن های مکنده است. همچنین بهتر است بدانید افزایش راندمان کاتالیست‌ها، افزایش ظرفیت گاز فرایند با افزایش ظرفیت کمپرسور، بهبود پارامترهای کیفی فرایند تولید و کنترل و بهبود پارامترهای کیفی گندله تولیدی همگی در این موفقیت تأثیر گذار بوده و سبب کسب رتبه دومین تولید کننده بزرگ آهن اسفنجی برای ایران شده اند.

روسیه

گزارشات سال 2022 حاکی از این است که روسیه رتبه سوم را در تولید آهن اسفنجی کسب کرده است. این کشور در همین سال 7 میلیون و 700 هزار تن آهن اسفنجی تولید کرده است. این کشور با داشتن دسترسی آسان به ذغال سنگ، این ماده را به روش احیا مستقیم و با استفاده از ذغال سنگ تولید می کند. کاهش هزینه ها در این موضوع سبب شده تا تولید کنندگان هندی، به جای ذغال سنگ سنتی کشور خود و ذغال سنگ آفریقای جنوبی از ذخایر روسیه که مقرون به صرفه تر است، استفاده کنند.

مشخصات ذغال سنگ این کشور کاملاً مناسب برای تولید آهن اسفنجی بوده و توجیح اقتصادی دارد. همچنین پس از شروع جنگ اکراین و روسیه، قیمت ذغال سنگ آفریقای جنوبی به شدت افزایش یافته است. به طور معمول در چند ماه گذشته از ذغال سنگ درجه RB3 (4800 NAR) در بخش آهن اسفنجی استفاده می شود.

عربستان صعودی

عربستان صعودی به همراه عمان در رتبه چهارم برترین تولید کنندگان آهن اسفنجی قرار گرفته اند، اما از نظر مهم ترین واردکنندگان این ماده سهم بزرگی را در منطقه خاورمیانه به خود اختصاص داده اند. این دو کشور به ترتیب 18 و 15 درصد از واردات آهن اسفنجی جهان را در برگرفته اند. روش تولید فولاد در این کشور ها با استفاده از کوره های قوس الکتریکی انجام می گیرد که با استفاده از قراضه آهن و الکترود امکان پذیر است. میانگین تولید آهن اسفنجی توسط عربستان صعودی در سال 2022 حدود 5 میلیون 700 هزار تن برآورد شده است.

روند واردات عربستان حکایت از آن دارد که تقاضای وارداتی این کشور برای آهن اسفنجی، با سرعتی آهسته، در حال رشد بوده است. به نوعی می توان گفت که سهم عربستان از واردات جهانی در سال ۲۰۰۸، حدود ۱۰ درصد برآورد شده بود که در سال ۲۰۱۶ به ۲۴ درصد افزایش یافت.

مصر

مصر با داشتن قوی ترین و سریع ترین رشد اقتصادی آن هم به سبب آفریقای شمالی، دارای سهم تولید 6 میلیون تنی آهن اسفنجی در جهان است و در رتبه پنجم قرار گرفته است. این کشور با داشتن تجربه در تولید و استفاده از آهن اسفنجی نقش مهمی را ایفا کرده است. همچنین بهتر است بدانید این کشور در سال های اخیر تولیدات خود را در این زمینه از 30 درصد به حدود 60 درصد ظرفیت اسمی افزایش داده است، اما مهم ترین مشکل آن، کمبود گاز طبیعی برای احیا مستقیم سنگ آهن است که باید حل شود.

مهم ترین صادرکنندگان و واردکنندگان آهن اسفنجی

مهم ترین صادرکنندگان آهن اسفنجی، در سال 2016 کشورهای روسیه و ونزوئلا معرفی شدند و مجموع صادرات آن ها حدود 60 درصد از تجارت جهان را در برگرفته است. این موضوع به علت بهره مندی این دو کشور از ذخایر گاز طبیعی مناسب می باشد. بهتر است بدانید تولید 1 سوم فولاد روسیه و کل فولاد ونزوئلا با استفاده از روش قوس الکتریکی و الکترود انجام شده و در نتیجه آن ها سهم بزرگی از تولید آهن اسفنجی جهان را به خود اختصاص داده اند. بر اساس گزارشات، میانگین صادرات طی سال های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ برای کشورهای روسیه و ونزوئلا به ترتیب حدود ۲ میلیون تن و حدود ۹۷۰ هزار تن برآورد شده است.

حتما بخوانید:بزرگ ترین معادن سنگ آهن در جهان

با این حال بهتر است بدانید بیش از یک سوم واردات جهان، توسط خاورمیانه و کشورهای عربستان صعودی و عمان انجام می گیرد. عمان دومین وارد کننده بزرگ آهن اسفنجی جهان است که در سال 2016، 20 درصد از محموله های کل جهان را به خود اختصاص داد.

در نهایت باید گفت، سومین واردکننده آهن اسفنجی در جهان کشور ایتالیا است. واردات این کشور در سال 2012 تا 2016 حدود 800 هزار تن بوده است و رشد 19 درصدی را طی سال های 2008 تا 2016 به خود اختصاص داده است.