بزرگ ترین معادن سنگ آهن در ایران

کشور ایران از جمله مهم ترین واحد های فولادسازی به شمار می آید و رتبه 9 را در جهان به خود اختصاص داده است. مواد اولیه تولیدات این مقاطع از طریق استخراج سنگ آهن از معادن، شناسایی و فراوری آن به دست می آید. سنگ آهن از نظر شکل ظاهری و نوع کانی در ترکیبات خود، دارای انواع مختلفی است. هر چه عیار آهن آن نیز خلوص بیشتری داشته باشد، در کیفیت نهایی مقاطع فولادی تولید شده از آن نیز تأثیرگذار است. در ایران معادن سنگ آهن بسیاری وجود دارد که در ادامه به بررسی مهم ترین آن ها به صورت جداگانه پرداخته شده است.

معدن گل گهر کرمان

یکی از مهم ترین و بزرگ ترین معادن کشور، در شمال شرقی استان کرمان و شهر سیرجان قرار گرفته و گل گهر کرمان نام دارد. ذخایر این معدن سنگ آهن نوع مگنتیت یا آهن ربا می باشد که در ترکیبات خود آهن مغناطیسی دارد. از دیگر انواع سنگ آهن که در معدن گل گهر یافت می شوند، هماتیت با ترکیب اکسیدی است. هر دو این کانی ها نیاز به فراوری و انجام عملیات هایی مانند خرد کردن، آسیاب، جدا کردن ثقلی و جدا کردن مغناطیسی است.

این شرکت با داشتن ظرفیت تولید 15 میلیون کنسانتره و تولید بیش از 10 میلیون گندله بزرگ ترین معدن کشور به شمار می آید و پیش بینی می شود در آینده ای نزدیک تولیدات خود را به بیش از 30 میلیون برساند. استخراج سنگ آهن از معدن گل گهر شامل دو مرحله سطحی و زیر زمینی است. البته این معدن فعالیت خود را از سال 1384 آغاز کرد، سپس عملیات کشف سنگ آهن در آن به وسیله شرکت خصوصی ایران باریت شروع شد و با کمک یک شرکت ژاپنی فعالیت خود را ادامه داد.

در مرحله سطحی استخراج، لایه های سنگ آهن خرد شده و از زمین جدا می شوند. در مرحله بعدی یعنی زیر زمینی، با حفر تونل ها و شالوده ها، سنگ را استخراج می کنند. واحد های استخراج این شرکت شامل سه بخش می باشند. اولین واحد مربوط به کارخانه تغلیظ سنگ آهن با ظرفیت بیش از 6 میلیون تن همراه با خطوط 1 تا 3 است.

دومین واحد وظیفه تولید کنسانتره سنگ آهن را با ظرفیت 2 میلیون تن و 4 خط دارد. سومین خط تولید این مربوط به واحد فراوری و با ظرفیت 6 میلیون تن در سال و با خطوط 5 تا 7 است. این شرکت در سال 1353 به شرکت ملی فولاد ایران واگذار شد و با تأسیس شرکت های فولادی سبب افزایش تولیدات کنسانتره سنگ آهن، آهن دانه بندی شده، آهن اسفنجی و محصولات فولادی در کشور گردیده است. نرخ سنگ آهن این معدن و خلوص آن تأثیر به سزایی در قیمت روز آهن الات و در نتیجه مقاطع و ورق های فولادی دارد. از جمله سایر عوامل مؤثر بر این موضوع، سهمیه هر کارخانه، روش تولید، استانداردها و نوسانات ارزی هستند.

معدن چغارت یزد

یکی از اولین و اصلی ترین معادن کشور ایران، چغارت یزد می باشد که قدمت آن به 650 میلیون سال پیش می رسد. سنگ آهن حاصل از این معدن، ماده اولیه بسیاری از کارخانه های فولاد سازی کشور از جمله ذوب آهن اصفهان را تأمین می کند. جالب است بدانید معدن چغارت در ابتدا شبیه به کوه بوده و حدود 1286 متر از سطح دریا ارتفاع داشته است. تاریخ کشف آن نیز به زمان قاجار باز می گردد که در دوران پهلوی به اوج شکوفایی و بهره برداری خود رسید.

معدن چغارت یزد از سطح زمین های اطراف خود در حدود 165 متر بالاتر است و علاوه بر این برداشت، 305 متر نیز به صورت حدودی عمق آن تخمین زده شده است. در واقع می توان گفت تولیدات کارخانه ذوب آهن که شامل مقاطع فولادی مانند میلگرد، نبشی، تیرآهن و ... است، از طریق استخراج سنگ آهن معدن چغارت به دست می آید. از سال 1350 می توان گفت حدود 220 متر از معدن چغارت حفاری شده و حدود 131 میلیون تن به این سبب استخراج گردیده است.

معدن سه چاهون بافق

معدن سه چاهون بافق نیز در استان یزد واقع شده است و ذخایر آن در حدود 500 میلیون تن پیش بینی شده است. سنگ آهن این معدن از نوع هماتیت و همراه با خلوص آهن بسیار بالا می باشد. این معدن دارای سه گودال بزرگ با فاصله 3 کیلومتری از یک دیگر است. بهره برداری از آن نیز به 18 سال قبل باز می گردد و سنگ آهن استخراجی از آن رسوبی است. در حال حاضر مطابق با آمارها، حدود 120 متر از این کانسار حفاری گردیده است.

حتما بخوانید:برترین تولیدکنندگان ورق رنگی در کشور

معدن چادرملو یزد

یکی دیگر از معادن مهم سنگ آهن ایران، چادرملو در یزد می باشد که حجم ذخیره آن بر اساس آمارهای رسمی، حدود 400 میلیون تن برآورد شده است. تولیدات این شرکت، شامل کنسانتره، سنگ آهن دانه بندی شده به صورت ریز و درشت و کنسانتره آپاتیت است. مصرف کنندگان سنگ آهن این معدن را از طریق روش احیا مستقیم را فراوری کرده و به عنوان ماده اولیه فولادسازی کشور استفاده می کنند. به طور متوسط می توان گفت از هر 10 تن سنگی که از معدن چادرملو استخراج می شود، حدود 3 تن آهن خالص با عیار تقریبی 55 درصد به دست می آید. محصولاتی که از معدن چادرملو استخراج شده و مورد استفاده قرار می گیرند، شامل موارد زیر هستند:

• کنسانتره سنگ آهن با عیار (Fe ) حداقل 67/5 درصد با ظرفیت پنج خط تولید کارخانه فراوری 7/5 میلیون تن و تولید عملی 10/5 میلیون تن
• سنگ آهن های دانه بندی به صورت درشت دانه و ریز دانه با ظرفیت تولید 2/1 میلیون تن
• کنسانتره فسفری (آپاتیت) با ظرفیت تولید 140 هزار تن

معدن سنگان خراسان رضوی

معدن سنگان در کشور ایران و استان خراسان رضوی با داشتن ظرفیتی حدود 1 میلیارد تن سنگ آهن، بزرگ ترین معدن در خاورمیانه شناخته می شود. از مهم ترین مشخصاتی که معدن سنگان را به بزرگ ترین تولید کننده سنگ آهن در خاورمیانه تبدیل کرده است، استخراج سالیانه 2 میلیون تن سنگ آهن و صادرات به واحد های صنعتی است.

 به محل انباشت طبیعی کانسنگ معدن یا کانسار گفته می شود. محدوده ای که معدن سنگان در آن واقع شده است، کانساری مستطیلی شکل با طول 22 کیلومتر و عرض 10 کیلومتر است. این محدوده شامل کانسارهای غربی پنج کانسار تپه قرمز،A ،B ، C شمالی و C جنوبی )کانسار های مرکزی (دو کانسار باغک و دردوی) و کانسار های شرقی (شش کانسار شماره I تا VI) است. حداکثر ارتفاع منطقه نیز 1812 متر است.

این معدن نیز مانند سایر معادن سنگ آهن کشور تأمین کننده مواد اولیه در حدود 5 میلیون تن سنگ آهن و 5/17 میلیون تن کنسانتره است. این منطقه دارای آب و هوای کویری و خشک با بارندگی سالیانه 150 تا 250 میلی متر در سال با وزش بادهای دائمی می باشد.

با وجود این که معادن گل گهر، چغارت و چادر ملو، سنگان و سه چاهون بزرگ ترین معادن ایران به شمار می آیند، اما معادن دیگری نیز در کشور وجود دارد که قابل بهره برداری قرار گرفته اند. از جمله این معادن سنگ آهن می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جلال آباد زرند، با بهره برداری 190 میلیون تن سنگ آهن مگنتیت و هماتیت در سال
• چاه گز بافق، با بیش از 83 میلیون تن ذخیره سنگ آهن و تولید سالانه 24 میلیون تن
• سنگ آهن بیجار، با ظرفیت تولید 325 هزار تن در سال
• آهنگران همدان، با ذخیره بیش از 11 میلیون تن سنگ آهن هماتیتی
• معدن نیاسر، که بهره برداری از آن اخیراً شروع شده است.

معدن سنگ آهن چاه گز بافق

این معدن با نام سه چاهون شناخته شده و در مجاورت معدن چغازت یزد قرار گرفته است. جالب است بدانید فاصله بین این دو معدن در حدود 35 کیلومتر می باشد. ظرفیت زمین شناسی سه چاهون نیز در حدود 132 میلیون تن بوده و تنها حدود 95 میلیون تن از آن قابلیت استخراج دارد. در حال حاضر به صورت سالیانه 3/2 میلیون تن سنگ آهن از این معدن استخراج می گردد و بهره برداری از آن نیز در سال 1384 آغاز شده است.

معدن سنگ آهن بیجار

معدن آهنی بیجار با 40 میلیون تن ذخیره سنگ آهن در 100 کیلومتری بیجار واقع شده است. در واقع این معدن بزرگ ترین معدن سنگ آهن رو باز کشور به شمار می آید. از این رو در نزدیکی آن کارخانه ای در جهت تولید کنسانتره و گندله سنگ آهن قرار گرفته است.

معدن سنگ آهن جلال آباد زرند

یکی دیگر از معادن بزرگ در جهت استخراج سنگ آهن در ایران، جلال آباد زرند نامیده شده و سنگ های حاصل از آن در کارخانه کنسانتره سازی زرند به کار برده می شوند. جالب است بدانید می توان از معدن زرند به صورت سالیانه حدود 6 میلیون تن سنگ آهن استخراج کرد و ظرفیت قابل استخراج کلی از آن حدود 134 میلیون تن می باشد. همچنین باید گفت در استان کرمان علاوه بر این معدن، معادن گل گهر و مس سرچشمه نیز وجود دارد.

معدن سنگ آهن آهنگران همدان

یکی از معادنی که در نزدیکی و در واقع 23 کیلومتری ملایر همدان واقع شده است، با نام آهنگران همدان شناخته شده و سال بهره برداری آن 1335 بوده است. شواهد تاریخی معدن آهنگران نشان دهنده این است که بهره برداری اولیه این معدن برای قبل از اسلام بوده است. همچنین جالب است بدانید از این معدن جدا از سنگ آهن، سرب نیز استخراج شده و ظرفیتی در حدود 40 میلیون تن دارد. عیار سنگ آهن این معدن نیز 45 تا 57 می باشد.

معدن سنگ آهن کاشان

بزرگ ترین معدن سنگ آهن ایران، معدن قمصر کاشان می باشد که در استان اصفهان قرار گرفته است. این معدن ذخایر قابل توجهی از سنگ آهن داشته که کیفیت بالایی نیز دارند. در واقع قمصر کاشان از جمله قدیمی ترین معادن ایران به شمار می آید و استخراج طولانی از گذشته تا به حال از آن برای سنگ آهن انجام گرفته است.

اولین باری که از معدن کاشان استخراج سنگ آهن صورت گرفت، به سال 1300 هجری قمری باز می گردد و در حال حاضر نیز این عملیات ادامه دارد؛ زیرا سنگ معدنی آهن این معدن برای فرآیندهای فولادسازی و تولید آهن آلات بسیار مناسب می باشد.

معدن سنگ آهن نیاسر

و در آخر می توان به معدن آهنی نیاسر اشاره داشت که یکی از شهرهای تاریخی تابعه شهر کاشان می باشد. این معدن یکی از جدیدترین معادن کشف شده بوده و البته استخراج از آن به آثارهای باستانی نیاسر آسیب رسانده است. از این رو بحث های بسیاری در آن وجود دارد. جالب است بدانید یکی از کارخانجات فولادسازی در نزدیکی این مجموعه قرار داشته و به همین سبب معدن سنگ آهن نیاسر بخشی از نیاز این مجموعه به آهن را تأمین کرده است.

جمع بندی

تولید مقاطع فولادی نیازمند سنگ آهن است. سنگ آهن از معادن زیر زمینی و سطحی استخراج شده که در این مطلب به بررسی مهم ترین آن ها در ایران پرداخته شد. کشور ایران در دارا بودن معادن ذخیره سنگ آهن در رتبه نهم قرار داشته و سایر معادن در کشور های برزیل، استرالیا، هند، چین، روسیه، آفریقای جنوبی و آمریکا واقع شده اند. بیشترین سنگ آهن های استخراج شده از معادن، از نوع مگنتیت و هماتیت می باشد و سبب تولید مقاطع فولادی مهم در هر کشور می شوند. وزن تخمینی معادن ایران نیز حدود 37 میلیارد تن برآورد شده و حدود 7/2 میلیارد تن از آن ها مربوط به سنگ آهن است.